Yeniçeriler - 3 : Yeniçeri Ocağı'nın Teşkilatlanması

Osmanlı ordu teşkilatını genel olarak inceledikten sonra Yeniçeri Ocağı'nın kendi iç yapısını daha detaylı inceleyebiliriz.
Yeniçeri Ocağı kendi içinde 3 bölüme ayrılırdı. Bunlar Cemaat ortaları(taburları), Sekban ve Ağa bölükleri idi.

Cemaat Ortaları: Ocağın ilk kurulan bölümüdür. Önceleri her yüz asker bir orta oluşturur, başlarında da yayabaşı denen komutanlar bulunurdu. Ortalardaki asker sayısı 17.-18. yüzyıllarda artmışsa da, toplam orta sayısı 101 olarak kalmıştır. Bu ortalar diğer (Ağa ve Sekban) ortalarına göre imtiyazlı idiler. En önemli hudut kalelerine muhafız olarak bu ortalar gönderilirdi.
Bilinen Cemaat Ortaları şunlardır:
1. Kul kahyası tarafından komuta edilen Deveciler. (Sultan da 1. Orta'ya bir asker olarak kayıtlıdır.)
2. Deveci
3. Deveci
4. Deveci
14. Haseki(muhafız)
17. Çergiciler(Çadır dikiciler. Bunların çadırları sefer sırasında sultanın çadırının karşısında bulunurdu.)
28. Okçular
35. Sekban avcıları
60. Solaklar(İmparatorluk muhafızları)
61. Solaklar
62. Solaklar
63. Solaklar
64. Zağarcılar(Sultanın av birliklerindendir. Mızraklı süvarilerden oluşur.)
65. Zağarcılar
71. Samsuncular(Sultanın av birliklerindendir.)
73. Turnacılar(Sultanın av birliklerindendir)
94. (Orta imamı tarafından kumanda edilirdi.)
99. (Bektaşi şeyhi tarafından kumanda edilirdi.)
101. (Beytülmalcı(yeniçeri hazinecisi) tarafından kumanda edilirdi.)

Sekban Bölükleri: Fatih Sultan Mehmed'in 1451'deki Karaman seferi sırasında yeniçerilerin buyruklarına karşı çıkması üzerine kendine bağlı askerlerden oluşturduğu birlik olarak ortaya çıktı. Toplam 35 ortadan oluşan sekbanlar daha sonraları tek bir orta sayıldı ve Yeniçeri Ocağı'nın 65. ortası olarak adlandırıldı.
Bilinen Sekban Ortaları:
18. Katipler. (Sekban bölükleri Yeniçeri Ocağına bağlanmadan önce katiplik yaptıkları için bu isimle adlandırılmışlardır.)
20. Kahya Sekban Ortası diye bilinir.
33. Avcılar.(Avcubaşı tarafından kumanda edilirdi. Karadeniz kıyılarına konuşlanmışlardır. Boğaz girişinin güvenliğinden sorumlu oldukları sanılmaktadır.)

Ağa Bölükleri: II. Bayezid'in tahta çıkışı (1481)sırasında sekbanların ayaklanmaya kalkışması sonucunda kuruldu. Padişaha bağlı askerlerden oluşturulan ağa bölüklerinin sayısı 61 idi. Kanuni Sultan Süleyman döneminden (1520-1566) başlayarak padişahlar da birinci ağa bölüğünün askeri sayıldı.
Bilinen Ağa Bölüğü Ortaları:
5. Başçavuş tarafından idare edilirdi.
19. Bekçiler (Günümüz askeri polisinin yaptığı görevi yapardı.)
28. Muhzır Ağa tarafından idare edilirdi.(Yeniçeri Ağası'nın muhafızları da bu ortadan seçilirdi.)
32. Kahya Vekili tarafından idare edilirdi.
54. Talimhaneci tarafından idare edilirdi.
56. Haliç civarında konuşlanmış polis birliği.

Yeniçeri Ocağı içerisinde 196 orta bulunmaktaydı. Bunun 101 tanesi Cemaat, 61 tanesi Ağa bölükleri ve 34 tanesi de Sekban bölüklerine bağlıydı.

Yeniçeri Ocağı'nın Rütbe Yapısı:

Yeniçeri ocağının rütbe yapısı, modern orduların rütbe yapılarına göre oldukça karmaşıktır.
Ocak bünyesindeki 196 ortanın hepsi Yeniçeri Ağası'na bağlıdır. Ayrıca Ağa, padişahın bulunmadığı durumlarda Başkomutan vekili olur.
Diğer Genelkurmay subaylarından Sekbanbaşı ve Kul Kahyasıdır. Bunların İkisi de Yeniçeri Ağa'sının yaveridir. Ayrıca İstanbul Ağası(İstanbul'daki tüm acemi oğlanların ve garnizonların komutanı), Ocak İmamı, Solakbaşı, Beytülmalcı(Yeniçeri Ocağı mali sorumlusu), Muhzır Ağa, Kahya Yaveri, Talimhanecibaşı, Azarbaşı(Hapishane ve ceza infaz sorumlusu) diğer Genelkurmay subayları arasındadırlar.
Rumeli Ağası, Anadolu Ağası ve Gelibolu Ağası bu bölgelerden devşirme çalışmaları yapmak ve bu bölgelerdeki ortaları yönetmekle görevlidirler. Ayrıca yeniçerilerin çocuklarını eğitmek üzere Kuloğlu Başçavuşu görevlendirilmiştir.
Ortaların kendi içindeki komuta yapısı Orta Asya geleneklerine göre düzenlenmiştir. Liderin adamlarını beslediği bir gelenekten gelen yeniçeri sisteminde orta içerisindeki rütbeler Çorbacı(albay) ile başlar. Ondan sonra Aşçı Usta gelir ve Aşçı Usta komutası altında 1 veya 2 tane daha Aşçı rütbesinde astsubay ve Başkarakullukçu(Başçavuş) bulunur. Orta içerisinde askeri terimi çağrıştıran tek rütbeye sahip olan kişi Bayraktar'dır. Orta sancağından sorumludur. Orta içerisinde yardımcı görevlerde bulunan diğer görevliler; Odabaşı(kışla sorumlusu), Vekilharç(levazımcı), Sakabaşı( su tedarikçisi) ve İmam'dır.
Bunların orta içerisindeki yetki sıraları tam bilinmemekle beraber, Sakabaşı en düşük rütbe olacak şekilde, Baş Karakullukçu, Aşçı Usta, İmam, Bayraktar, Vekilharç, Odabaşı ve en yüksek rütbe olarak Çorbacıbaşı şeklinde olduğu zannedilmektedir.
Rütbesiz askerler olan Yeniçeri "Nefer"i de kendi içinde 3 seviyeye ayrılır. Bunlardan en alt seviyedeki Eşkincilerdir. Eşkinciler yeni askerlere verilen isimdir. Amelimanda, savaş görmüş gazilere verilen idimdir. Oturak ise en üst seviyedir. Oturaklardan sefere çıkmaları istenmez. Ayrıca ticaret yapmalarına da izin verilir.

Sancaklar ve Semboller :

Yeniçeri Ocağı'nın kendine ait bir sancak ve sembol sistemi vardı. Avrupa ordularından tamamen farklıydı.
Orhan Bey, Yeniçeri Ocağı kurulduğunda ocağa üzerinde hilal olan kırmızı bir sancak vermişti. İstanbul'un fethinden sonra ise bu sancağa bir yıldız eklenmiş ve modern Türk bayrağı ortaya çıkmıştır. Yeniçeri sancakları üzerinde güneş, yıldızlar, hançer gibi semboller veya Zülfikar gibi dini semboller bulunurdu. Tuğ ise en ayırt edici ve kutsal objeydi ve bunu taşıyan birlik normal ordudan 1 günlük mesafe önde ilerlerdi.
Ocağın sembolleri arasında belki de en çok göze batan "kazan" sembolüydü. Kazan her ortada bulunan ve yemeklerin piştiği kaptı. Yemek saatleri askerler kazanın etrafına toplanırlardı. Geçit törenlerinde ortalar kazanlarıyla beraber geçit töreni yaparlardı. Kazan taşınma törenlerinde tam bir sessizlik olurdu. Ayrıca savaşta ortaya ait kazan, bir geri çekilme noktası olarak da görev yapardı. Eğer bir orta kazanını kaybederse, subayları ve neferleri ile ayıplanırdı ve bu ortaya bir daha kazan taşıma törenine katılma izni verilmezdi.

(A,B ve C)At kuyruğundan yapılmış tuğ figürleri, D ve E) Alem figürleri, F ve G)Birlik sancağı, H)Birlik forsu, I)Savaş Sancağı, J)Eyalet Sancağı, K)Savaş Sancağı, L)Kumandan Sancağı.




Yeniçeri ortalarının amblemleri.1-101 arası amblemler Cemaat Ortalarını, 2B-58B arasındakiler de Ağa bölüklerini ifade etmektedir.