Prusya Askeri Sisteminin Kuruluşu ve Olgunlaşması (6. Kısım)

6. SONUÇ

Prusya, yukarıda anlattığımız özgün tarihî, siyasî ve askerî deneyimler sonucu dünya tarihinin en ilginç ve bir o kadar da karmaşık askerî sistemine sahip olmayı başardı. Dünya askerî sistemi ve tarihine oldukça özgün bir damga vurduğu gibi günümüzde en çok tartışılan konulardan birisi oldu. Yukarıda anlattıklarımız doğrultusunda Prusya sisteminin temel özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz:

1. Sistemin temel dayanağı, sağlam ilk ve orta öğrenim görmüş gençlerin kapsamlı bir teorik ve uygulamalı askerî eğitim-öğrenim görerek yetişen subaylar olup, bu subayların hem askerî hem de politik görevleri üstlenebilecek düzeye ulaşabilmesidir. Çoğu subay edebiyat veya sanat dallarında başarılı olacak düzeyde entelektüeldir.

2. Üst düzey subayların tamamı ya soylu kökenlidir ya da sonradan soyluluk payesi elde etmiş burjuva kökenli ailelerden gelmektedir. En üst komuta makamlarına çıkıncaya kadar subaylar genel olarak apolitik olup, siyasî görüşleri milliyetçi-muhafazakâr ve devletçi yapıdadır. Alman ordusunun önemli bir diğer misyonu ise siyaset adamı yetiştirmektir. Ordunun politik hâkimiyeti, Harp Akademisinin kaliteli mezun vermesi, ordunun kendi mensuplarını siyaset sahnesinde görme arzusu ile birleşmekte ve birçok emekli veya ordudan ayrılmış subay kolayca siyasî elite katılabilmektedir. Her ne kadar bir kısmı ordudan bağımsız davranmaya çalışsa da çoğunluk ordunun temel siyasî yaklaşım ve görüşlerinden uzak kalamamaktadır.

3. Sistemin ikinci temel dayanağı branşlarında çok iyi yetişmiş astsubaylar olup, özellikle teknik ve uygulamalı konulardaki tecrübe ve bilgileri sayesinde muharebe ve eğitimlerde ordunun asıl yükünü taşımaktadırlar. Astsubayların ordudaki başarısı emekli olduklarında sivil orta kademe liderliklerine geçmelerinde önemli bir referans olmaktadır.

4. Orduda sert disiplin ve yoğun tekrarlara dayanan ağır bir eğitim sistemi hâkimdir. Üst kademelerde yaratıcılık teşvik edilirken alt kademelerde mutlak itaat ve tıpkı bir makine gibi hareket etme beklenmektedir. Prusya ordusunun çağdaşları karşısındaki en önemli üstünlüğü bir makine gibi her koşulda sağlıklı ve hızlı çalışmasıdır. Sıradan bir er rakiplerinden daha dayanıklı, disiplinli ve silâhını kullanmada çok daha başarılıdır.

5. Prusya ordusu teknolojik gelişmelere uyum açısından oldukça başarılıdır. I. Dünya Savaşına kadarki dönemde her tür silâh ve teçhizat yeniliğini ilk olarak Prusya ordusu kullanmıştır. Ancak aynı başarıyı yeni strateji ve taktikler karşısında gösterdiği söylenemez. Bu da sistemin en önemli zaaflarından biridir. Sistemin en başarılı yenilikçi ve reformcularının hep yabancı askerî yapı kökenli olması bunun en önemli göstergesidir.

6. Ordunun genel olarak apolitik olmasına rağmen devlet yapısı içindeki ağırlıklı ve tartışılmaz rolü, özellikle dış politikada, asıl karar vericilerinden biri olmasını sağlamıştır. Özellikle Bismarck sonrasında Alman dış politikası diplomatlardan ziyade askerlerce idare edilmiş ve yönlendirilmiştir.

7. Ordu, askerî yapısı dışında sıradan köylü ve işçilerin okuma-yazma öğrendiği, milliyetçilik ve vatan sevgisini kazandığı ocak olmuş, sanayi çağının gerektirdiği temel teknik beceriler orduda öğrenilmiştir. Ayrıca, asıl olarak askerî maksatlı yapılmış olan geniş demir yolu ve kara yolu ağı ülkenin kalkınmasında önemli bir etken olmuştur.
Bütün bu özellikleri ile Prusya askerî sistemi, Avrupa’nın Spartalılardan beri görmediği bir asker-millet yaratmıştır. Prusya’nın devleti ve milleti olan bir ordu olarak nitelendirilmesi büyük ölçüde doğrudur. Bünyesindeki birçok soruna rağmen Prusya askerî sistemi, Fransız devriminden sonra ortaya çıkan yeni askerlik anlayışı çerçevesinde, dünyanın en başarılı ordusunu yaratmıştır.

Notlar:

[1] Helmuth Carl Beruhard von Moltke (1800-1891) ; Mecklenburg’da soylu ama fakir bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Ailesi Danimarka’ya taşındığı için 11 yaşında askerî öğrenci olarak Danimarka ordusuna girdi. Ancak 21 yaşında kendi geleceği açısından daha uygun bulduğu için Prusya ordusuna katıldı. “Moltke, Helmuth Carl Bernhard”, Encyclopaedia Britannica, vol.15,14 th edition, (London: Encyc. Britannica Co., 929), s.679.

[2] HOLBRON, age. s.284-285. Moltke karısına yazdığı bir mektupta demokratik fikirlerin yayılmasını “manevî bir kolera”ya benzetiyor, “avukatlar, entelektüeller ve ordudan atılmış subaylar dışında herhangi bir otoritede idare edilmeyi daha iyi” görüyordu. Liberalizm ona göre askerî hazırlığı da altüst eden bir bela idi. HOSCHOUER, age., s.65.

[3] Moltke; uzun uğraşlar sonucunda, savaşın plânlaması ve icrasının tümenden başlayıp başkomutanlığa kadar uzanan her komuta kademesindeki kurmay subaylarca yapılacağını kabul ettirdi. age., s.66.

[4] Amerikan İç Savaşı’nın Alman komuta heyetine etkileri çok boyutlu bir tartışma konusudur. Alman - Amerikan askerî sistemleri arasındaki etkileşim hakkında bir yorum için bkz. Roger A.Beaomont, “Wehrmacht Mystique Revisited”, Military Review, vol.LXX, no.2, February 1990, s.64-75.

[5] HOSCHOUER, age., s.68-70. ; HOLBRON, age., s.291-295.; Moltke’nin Avusturya seferinde uyguladığı strateji ve taktikler hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. HART, age., s. 164-167.

[6] Otto von Bismarck, Düşünce ve Hatıralar, c.I, (çev.) N.Akipek, (İstanbul: MEB Yayınları, 1991), s. 54.


[7] Robert K.Massie, Dretnot: İngiltere, Almanya ve Yaklaşan Savaşın Ayak Sesleri, (çev.) M.Harmancı, (İstanbul: Sabah Kitapları, 1995), s.1-8, 154-164.

[8] Lothar Rathmann, Berlin-Bağdat: Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi, 2.baskı, çev.:R.Zarakolu, (İstanbul: Belge Yayınları, 1982), s.24-25. “Bir askerî heyetin görevlendirilmesiyle birlikte ekonomik çıkarlar da yavaş yavaş ev sahibi ülkeye sokulmaya başlar. (...) Destekleyen devlet askerî yardımda politik amaç güttüğünden işin başından itibaren desteklenen devleti belli bir ölçüde bağımlı hâle getirmek niyetindedir. (...) Yardım, askerî sektörden başka sektörlere de sıçrar (...) Askerlerin peşinden teknisyenler gelir ve onları er geç uzmanlar ve yöneticiler izler. (...) Yabancı askerî yardımının “kar topu süreci”, hemen hemen kaçınılması olanaksız bir şey gibi gözüküyor.” Jehuda L.Wallach, Bir Askerî Yardımın Anatomisi, çev. F.Çeliker, (Ankara: Gnkur. Basımevi, 1985), s.232-234.