Anadolu Selçukluları (1.bölüm)

Anadolu Selçukluları
Çağrı Bey 1018- 1021 yılları arasında Türkistandan Anadolu'ya ilerleyip, gereken keşifleri yaptı.
1071 Malazgird Muhârebesiyle Alp Arslan Anadolu kapılarını Türkler'e açtı.
1075'de Süleyman Şah, İznik'i merkez yapıp Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurarken Melikşah'a bağlıydı. Bizans'taki taht kavgaları Süleyman Şah'ın işini kolaylaştırdı. 1082'de Adana, Tarsus; 1084'de Antakya'yı aldı; Sinop ve Malatya cihetlerine asker şevketti. 1086'da Haleb önlerinde Büyük Selçuklu Sultanı Tutuş'la yaptığı savaşta öldü, oğulları tevkif edildi.


1086'dan 1092'ye kadar devleti Ebul Kasım ile karrdeşi Ebul Gazi idare ederken, Anadolu Selçuklu Beylikleri kurulmaya başladı.
1092'de Melikşah'ın ölümüyle Alp Arslan tahtına oturdu. Çaka Bey, İzmir Körfezinden donanmasıyla
hareket ederek, Bizans donanmasına ağır bir darbe vurdu. Balkanlar'daki Peçenekler'le birleşip, Kostantiniyeyi denizden ve karadan kuşatacaktı fakat damadı Kılınç Arslan 1094'de onu öldürttü.
Bizans'ı kurtarmak için Papanın emriyle Haçlı Seferi başlatıldı. Keşiş Piyer kumandasındaki ordu İznik'i aldı, Eskişehir yakınında Dorileon Savaşında Kılınç Arslan geri çekilmek zorunda kaldı. Haçlılar Kudüs'e ulaşıp, Kudüs Latin Krallığı'nı kurdular(1097).
Kılınç Arslan Konya'yı merkez yapıp 1106'da Dânişmentliler'le savaştı, Malatya'yı aldı; Musul önlerinde Büyük Selçuklular'la yaptığı savaşı kaybedip, kaçarken 1107'de Habur Çayı'nda boğuldu.
Bu karışıklıklardan sonra 1109'da Melikşah (Şehinşah) Konya'da tahta oturdu, 1116'da yerine kardeşi Mesud geçti, ikinci Haçlı Seferi 1147'de dağıtıldı.
1155'de Mesud ölünce yerine oğlu İkinci Kılınç Arslan geçti. Kardeş kavgalarından sonra Ermeni İsyanı bastırıldı. Eğridir Gölü'nün kuzeyinde 1176'da Bizans Ordusu kuşatıldı ve teslim alındı.
1187'de Selahaddin Eyyûbî Kudüs'ü alınca Üçüncü Haçlı Seferi başlatıldı. 1190'da Konya'yı işgal ettiler, 1192'de İkinci Kılınç Arslan öldü, yerine geçen oğlu Gıyâseddin Keyhüsrev kardeşi Süleyman'la yaptığı savaşı kaybedince Kostantiniye'ye gitti.
Dördüncü Haçlı Seferi Kostantiniye'yi yağmalayınca, Bizans İmparatorluk ailesinin bir kısmı İznik Bizans İmparatorluğu'nu, bir kısmı da Trabzon Rum İmparatorluğu'nu kurdu.
Süleyman ölünce Gıyâseddin Keyhüsrev 1205'de ikinci defa tahta oturdu, 1207'de Antalya'yı aldı. Alaşehir'de Bizansla yaptığı savaşta şehid oldu (1211).
Kardeşler arasındaki taht kavgaları, Ermeni isyanı, Eyyûbîler'le savaş; Harzemşahlar, Vezir Sâdeddin Köpek'in ihanetleri Derviş Baba İshak'ın isyanları, Moğol felâketi sonunda 1308'de İkinci Mesud'un ölümüyle Anadolu Selçuklu Devleti sona erdi.

Anadolu Selçuklularının Moğol tahakkümüne girmesinden sonra uc beyleri daha bağımsız hareket etmeye başlamıştır. Bu dönemde hem otoritesi kalmayan Selçuklulara hem de Moğollara karşı mücadele edilmiştir. Anadolu’daki İlhanlı hâkimiyetinin zayıflamasıyla birlikte Türkmen beyleri bulundukları bölgelerde bağımsızlığını ilân etmişler ve kendi beyliklerini kurmuşlardır. Bu döneme Beylikler Dönemi adı da verilmektedir. Selçukluların zayıflamaya başlamasıyla ortaya çıkmaya başlıyan Beylikler, İlhanlı hâkimiyetinin bitmesiyle beraber tam bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Uclarda yer almaları sebebiyle Anadolu’nun Türkleşmesinde büyük hizmetleri vardır. Onlardan kalan kültür mirası, şehirlerimizi süsleyen eserler, günümüze kadar ulaşmıştır. Anadolu Türk birliğini sağlamak için bu beylikler birleriyle mücadele etmişlerdir. Nihayet Osmanlı Beyliği gittikçe güçlenerek, birliği sağlamıştır .
Başlangıçta en küçük beyliklerden biri olan Osmanlıların bu denli büyümesi, bulundukları coğrafya ve güttükleri siyasetle ilgilidir. Söğüt ve Domaniç arasında kurulan Osmanlılar, Bizans ile savaşarak itibarını artırırken, diğer beylikler zamanla uc olmaktan çıkmışlardır. Bu sebeple genişleme imkânını bulamamışlar ve birbirleriyle mücadele etmişlerdir.

a-Karamanoğulları (1256-1487)

Oğuzların Afşar boyuna mensuptular. Selçuklu Sultanı I.Alaaddin Keykubad tarafından İç-İl’e yerleştirilmişlerdi. Nure Sofı’dan sonra oğlu Karaman Bey, Afşarların lideri olmuş ve kurulan beylik onun adını almıştır. 1256’da Ermenek tarafında kurulan beylik Moğollara ve Selçuklulara karşı amansız mücadelelere girişmiştir. Karamanoğlu Mehmet Bey, Selçuklulara isyan eden Hatiroğlu ve Şehzade Cimri ile iş birliği yapmış; Selçuklular’ın elinden Konya’yı alarak, Cimri’yi (Siyavuş) tahta oturtmuş idi. Mehmet Bey, Farsça konuşan devlet adamlarına ve Moğollara tepkisini göstermek için, Türkçeyi resmî dil ilân etmesiyle tanınır.İlhanlıların yıkılmasından sonra Karamanoğulları beyliği gücünü daha da artırmış, bölgedeki diğer beylikler ve özellikle Osmanlılarla mücadele etmiştir. İlk Osmanlı-Karaman mücadelesi Alaaddin Ali Bey zamanında başlamış (1361) ve beyliğin sonuna kadar devam etmiştir. Fatih tarafından kesin olarak itaat altına alınan Karamanoğulları (1473), daha sonra oluşturulan Karaman Eyaleti ile merkeze bağlanmıştır (1487). Karamanoğulları Beyliği, Osmanlıların en güçlü rakibi idi.
Kendilerini, Selçuklular’ın mirasçısı olarak görmekteydiler. Bunu gerçekleştirmek için Osmanlılara karşı Timur, Memlûkluler ve Bizans ile iş birliği yapmaktan çekinmemişlerdir. Karamanoğullarının Türk tarihindeki yeri büyüktür. Onlar her dönemde hürriyet ve bağımsızlığın sembolü oldular. Anadolu’nun Türkleşmesine ve Türk kültürünün gelişmesine hizmet ettiler. Ermenek, Konya, Karaman, Niğde vb. şehirleri büyük eserlerle âdeta süslemişlerdir.

b-Germiyanoğulları(1300-1429)

Germiyanlı Türkmenleri önceleri Malatya civarında iken, I.Alaaddin Keykubad zamanında Kütahya havalisine göç etmişlerdir . Germiyan aşiretinin reisi Alişir Bey ve oğulları Selçukluların hizmetinde bulunmuştur. I.Yakup Bey zamanında Kütahya merkez olmak üzere Kula, Simav ve Denizli çevresinde Germiyan Beyliği kurulmuştur (1300). I.Yakup Bey zamanında Germiyanoğulları sınırlarını Ege’ye kadar genişletmiş; Bizans’ı vergiye bağlamışlardır. I .Yakup Bey’in ölümüyle Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Karesioğulları gibi yeni beylikler ortaya çıkmıştır. Germiyan Beyleri, Osmanlılarla yakın ilişkiler kurmuşlardır. Germiyan Beyi Süleyman Şah’ın kızı Devletşah Hatun, şehzade Yıldırım Bayezid ile evlenmiş; çeyiz olarak Simav, Emet ve Tavşanlı ve çevresi Osmanlılara bırakılmıştır. Ancak I.Murad’ın Kosova’da şehit düşmesi üzerine II.Yakup Bey anlaşmayı bozdu. Yıldırım Bayezid bunun üzerine kayın pederini hapsederek ülkesini topraklarına kattı (1390) . Osmanlıların Ankara Savaşı’nda yenilmesinden sonra Timur, diğer beylikler gibi, Germiyanoğulları beyliğini de tekrar canlandırmıştır(1402). II.Yakup Bey yeniden beyliğin başına geçtiyse de, yerine geçecek evlâdı olmadığından, ülkesini Osmanlılara vasiyet etti. Ölümünden sonra Germiyan Beyliği Osmanlılar tarafından ilhak edildi (1429). Batı Anadolu’nun önemli şehirlerinden olan Kütahya, sonraları Anadolu Eyaletinin merkezi yapılmıştır.